Mozambik'de geçtiğimiz hafta polis halkın belini büken hayat pahalılığına karşı yapılan bir gösteriye saldırarak on kişiyi öldürdü, 400'den fazla kişiyi de yaraladı. Artan fiyatların protesto edildiği gösteriye yapılan bu saldırı küresel gıda krizinin büyüdüğünü gösteriyor.
Hükümetin ekmeğin fiyatına %30 zam yapması, su ve enerji fiyatlarını da büyük oranlarda arttırması üzerine halk Mozambik'in başkenti Maputo'da ve diğer büyük şehirlerde üç gün boyunca sokağa döküldü. Göstericiler polise taş fırlattılar, araba lastiklerini ateşe verdiler ve mağazaları yağmaladılar. Polisin tepkisi ise göstericilere gerçek mermilerle ateş açmak oldu. Açılan ateş sonucunda ölenlerin içinde iki de çocuk var.
Mozambiklilerin çoğu gelirlerinin dörtte üçünü yiyecek harcamlarına ayırıyor bu yüzden zamlar halka dayanılmaz bir yük getiriyor. Mozambik başkanı Armando Guebuza bir zamanlar ülkenin sosyalizme doğru ilerleyeceği vaadeden bir gerilla lideriydi. Ancak trajik bir şekilde, şimdi iktidarda olan partisi Frelimo neoliberalizmi kabul ediyor.
Guebuza milyoner bir işadamı ve geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada “Fiyat artışından geri dönülemez. Fiyatlar sadece hepimiz çok çalışırsak düşer” dedi. Başkent Maputo'da yaşayanlar geçen hafta cuma günü dükkanlar yeniden açıldığında fırınların önünde uzun kuyruklar oluşturdular.
Orta sınıf bir muhitteki ekmek kuyruğunda bekleyen temizlik işçisi Elisa Aldino kendisine soru soran gazetecilere “insanların yiyecek alacak parası yok, paraları olmadığı için bir şey yemeden uyuyorlar” dedi. Dünya Bankası Mozambik'i “Afrika'nın en iyi ekonomilerinden biri” diyerek övüyor. Mozambik son on yıldır Afrika'da petrol üretmeyen ülkelerin ekonomileri içindeki en yüksek büyüme oranına sahip.
Ancak ülke aynı zamanda dünyanın en yoksul ülkeleri arasında bulunuyor. Kişi başına düşen ortalama gelir yılda 1.400 TL'den daha az. İşsizlik oranı %54 ve nüfusun %70'i yoksulluk sınırının altında yaşıyor.
Yapay kriz
Dünya Bankası cep telefonu kullanımının artmasını Mozambik ekonomisinin başarı öykülerinden biri olarak sunuyor ama ironik olarak protestocuların kısa sürede esnek gösteriler yapmalarını sağlayan da bu telefonlar oldu.
Sorun Mozambik'e özgü değil. 2008 yazında olduğu gibi gıda güvensizliği dünya çapında bir kriz yaratıyor. Financial Times'daki bir başyazının belirttiği gibi “ İkinci gıda krizi bir uyarı işareti.” Gelişmekte olan ülkelerde gıda ve politik istikrar arasındaki ilişki çok açık. 2007-8'de yaşanan kriz yaygın ayaklanmalara yol açtı, Haiti ve Madagascar'daki hükümetlerin devrilmesine neden oldu.”
O kriz sırasında açlığa itilen 100 milyon kişinin çoğu henüz bu durumdan kurtulabilmiş değil. 2006'da yetersiz beslenen insanların sayısı 854 milyondu. 2009'da ise bu sayı 1.02 milyara yükseldi. Bu, istatistikler tutulmaya başladığından bu yana görülen en yüksek rakam.
Küresel ısınmanın etkileri-Rusya'nın her yerinde görülen yangınlar gibi- gıda üretimini zorlaştırıyor. Buna rağmen Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü 2010 yılındaki dünya buğday hasadının şu ana kadarki en büyük üçüncü hasat olacağını tahmin ediyor.
Krizi finans spekülatörlerinin aktiviteleri derinleştiriyor. Raj Patel'in Observer gazetesinde yazdığı gibi "hammadde spekülatörleri gıdaya sanki televiyon setiymiş gibi davranmaya devam ediyor. Dünya Kalkınma Hareketi spekülatörlerin yaptığını “finansal piyasalarda açlık üzerine kumar oynamak” olarak adlandırsa da onlar buna son verecek gibi gözükmüyorlar.”
Ticari araştırmacı John Buckley spekülatörlerin tarımsal problemler yüzünden fiyatların artmaya devam edeceğini umarak buğday aldığını söylüyor. Yani fiyat artışları gerçek bir yiyecek kısıntısından değil vurgunculuktan kaynaklanıyor.
Fiyatların İngiltere'de yükselmesi sefalete yol açIyor, fakat daha yoksul ülkelerdeki fiyat artışları insanların açlıktan ölmesine neden oluyor. Mozambikte ayaklanmalar patlak vermeden önce bu yıl içinde Mısır, Hindistan, Sırbistan ve Pakistan gibi ülkelerde çoktan büyük gösteriler yapılmıştı.
Dünyanın her yerinde insanlar geçimlerini-ve hayatlarını- sürdürebilmek için kar odaklı sistemle mücadele ediyor.
